Zobowiązanie do leczenia odwykowego jest uregulowane w Ustawie z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (art. 24-35) i według obecnego stanu prawnego nie jest to leczenie o charakterze przymusowym.

Poszczególne etapy procedury zobowiązania do leczenia odwykowego można przedstawić
w następujący sposób:

Krok 1 – Zgłoszenie

Wniosek o zastosowanie obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu można złożyć osobiście w Urzędzie Gminy Wólka, Jakubowice Murowane 8, 20-258 Jakubowice Murowane  lub przesłać pocztą na w/w adres.

Krok 2 – Rozmowa motywacyjna

Na rozmowę motywacyjną zapraszana jest osoba, której wniosek dotyczy. Stwarza to możliwość szerszego spojrzenia na problem oraz zapoznanie się z sytuacją z różnych punktów widzenia. Rozmowę taką przeprowadzają przewodniczący oraz członkowie Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Wólce. 

W sytuacji, gdy osoba przychodzi na spotkanie i przyznaje, że ma problem alkoholowy oraz że chce podjąć leczenie-przedstawiana jest oferta poradni i stowarzyszeń, w celu wyboru najodpowiedniejszej formy pomocy. Po zebraniu wywiadów i sporządzeniu notatek z rozmów osoba zgłoszona kierowana jest na badanie przez biegłych sądowych, które ma na celu ustalenie stopnia uzależnienia od alkoholu. Jeśli osoba uzależniona nie zgłasza się na wezwania, wówczas zaproszenie wysyłane jest ponownie i dopiero po dwukrotnym niestawiennictwie osobę kieruje się (zaocznie) na badanie do biegłych sądowych.

Krok 3 – Badanie w przedmiocie uzależnienia

Badanie w przedmiocie uzależnienia od alkoholu przeprowadza dwuosobowy zespół biegłych sądowych, złożony z lekarza psychiatry i psychologa. Biegli mają wgląd w zgromadzoną dokumentację i na podstawie akt sprawy oraz rozmowy z osobą której sprawa dotyczy wydają pisemną opinię, która jest dowodem w sprawie w postępowaniu sądowym.

Zdarza się, że biegli nie stwierdzają uzależnienia od alkoholu, wówczas Komisja umarza postępowanie, gdyż brak jest podstaw do skierowania sprawy na drogę sądową.

Jeżeli osoba nie zgłasza się dwukrotnie na wezwania do biegłych sądowych wówczas sprawa kierowana jest do sądu z wnioskiem o zobowiązanie do przymusowego leczenia odwykowego. Sąd może zarządzić przeprowadzenie badania przez biegłych.

Krok 4 – Skierowanie sprawy do sądu.

Wniosek o zastosowanie leczenia odwykowego jest kierowany do sądu w następujących przypadkach:

• opinia biegłych potwierdza uzależnienie od alkoholu, a osoba nie wyraża chęci podjęcia dobrowolnego leczenia,
• osoba dwukrotnie nie zgłosiła się na wezwanie do biegłych sądowych, a z informacji zgromadzonych w sprawie wynika, iż osoba nadużywa alkoholu.

Komisja nie posiada możliwości zmuszenia kogokolwiek do badania, natomiast uprawnienia takie przysługuje Sądowi, który w takich przypadkach stosuje doprowadzenie przez Policję.

Postępowanie przed sądem jest dla osoby uzależnionej bezpłatne, koszty sądowe ponosi Gmina. Sąd na podstawie zebranych dowodów może wydać następujące orzeczenie:

• oddalić wniosek, gdy osoba nie jest uzależniona,
• orzec obowiązek leczenia odwykowego w otwartym (niestacjonarnym) zakładzie leczniczym, lub w zakładzie zamkniętym (stacjonarnym, czyli na oddziale szpitalnym).

Sąd orzeka o obowiązku leczenia odwykowego w formie postanowienia, od którego przysługuje apelacja. Sądowy obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu trwa tak długo, jak tego wymaga cel leczenia, nie dłużej jednak niż dwa lata od uprawomocnienia się orzeczenia sądu. Na czas trwania obowiązku leczenia sąd może ustanowić nadzór kuratora. Leczenie osób uzależnionych co do zasady jest dobrowolne, a przymus leczenia może być nałożony wyłącznie przez Sąd. Sądami właściwymi do rozpatrywania spraw o przymusowe leczenie są wydziały rodzinne i nieletnich w Sądach Rejonowych.